Jan Kochanowski

W 1578 roku na zaproszenie Jana Zamoyskiego do Zamchu, siedziby starostwa, którego kanclerz koronny był włodarzem, przybył polski król Stefan Batory. Na jego cześć Jan Kochanowski napisał dwa utwory: „Pan Zamchanus" i „Dryas Zamchana", obydwa po łacinie ze względu na słabą znajomość języka polskiego dostojnego gościa. 8 maja 1578 roku zostały wykonane w formie pieśni przed królewskim majestatem w zamechskim pałacyku myśliwskim. Zapewne podobały się adresatowi, bo jeszcze w tym samym roku w prowadzonej przy kancelarii królewskiej drukarni Walentego Łapki we Lwowie  ukazał się druk zatytułowany: „Dryas Zamchana Polonice et Latine. Pan Zamchanus Latine".

 Utwory nie nawiązują w sposób bezpośredni do naszego miasta, a jedynie do Ziemi Biłgorajskiej. Jednak zbieżność czasu ich powstania z powstaniem naszego miasta, miejsca wykonania oraz miejsca i czasu druku skłaniają do zaprezentowania ich fragmentów. Nie bez znaczenia jest tu osoba króla Stefana Batorego, który nadal naszemu prawa miejskie i jednocześnie przyczynił się do druku utworów.

 

„Dryas Zamchana"

 

„(...) sam po ustawicznych

Pracach odpoczyń sobie w tych tu lesiach ślicznych!

Jeśli chcesz rzek przezornych pławem napaść oczy:

Tu Sopot Tu Tenwica swoję rosę toczy,

Tu Tanew niehamowana Sam prędki napawa,

A Tenwi dwóch ochotna Rdzina nie wydawa.

Ale jeśli cię raczej mysliwa myśl wiedzie

Na dzikie wieprze jechać albo na niedźwiedzie

Lubo sarny po puszczy gonić wiatronogie:

Wszystkiego tu, królu mój, najdziesz mnóstwo srogie..."

 

 

 

J. Kochanowski, „Dryas Zamechska", w: „Dzieła polskie", pod red. Juliana Krzyżanowskiego, Warszawa 1989 r.

 

„Pan Zamchanus" *

 

„Pan ego sum, ciu silva domus, cui fistula Corti

Nympharumque leves sublustri nocte choreae.

Hos Satyros dicunt: gens nimurum haec quaque silvis

Dedita, sed natuta rudis, Moresque petulci. (...)

 

Letiferas ausit silvis inferred secures,

Et patriis Satyros pavitantes exigere antris.

Quod sociis loca sortitis diversa nagatum est.

Qui patriam antiquam, sedesque domosque vetustas,

Ferro certatim excindi flammisque cremari

Non semel aspex ere, locumque subinde coacti

Mutare exilia in diversa abiere gementes."

 

Cecinere ad Zamchum VIII Idus Maji, Anno Domini MDLXXVIII

Sub adventum Stephani Regis Poloniae

 

* Jan Kochanowski, "Dryas zamchana...", opr. Albert Gorzkowski, Kraków 2002.

 

 

""Pan Zamczański"

 

"Pan jestem. Las mym domem. Lubię pieśń piszczałek,

Lubię nocą półjasną nimf powiewne tany...

Towarzysze zaś moi - Satyrowie leśni -

Lud to bardzo swawolny i nieokrzesany. (...)

 

(...)

Nikt tu  nie śmie z siekierą wtargnąć do gęstwiny,

Nikt lękliwych Satyrów z ich grot nie wypłoszy...

Wolni przeto od troski, szczęśliwi od braci

Z inszych lasów - żywiemy w pogodnej rozkoszy.

A inni Satyrowie patrząc z gorzkim bolem,

Jako ich bór umiera żelazem tępiony

I ogniem niweczony - zmieniają siedziby

Rozpraszając się trwożnie w rozmaite strony." *

 

Śpiewano w Zamchu dnia 8 maja 1578 roku podczas pobytu Stefana, Najjaśniejszego Króla Polskiego.

 

* Jan Kochanowski, "Utwory łacińskie", Tłum. Julian Ejsmond, Warszawa 1953.

 

źródło: "Przewodnik krajoznawczy po Biłgoraju" red. M. Kurzyna