Mozaika kultur, narodów i religii
Biłgoraj lokowany na pograniczu polsko- ruskim wytworzył swoistą mozaikę kultur, narodowości i religii. Już od 981 roku rozpoczęła sie ekspansja Rusi na teren obecnej Ziemi Biłgorajskiej poprzez wyprawę księcia Włodzimierza na Grody Czerwieńskie. W 1031 roku książęta ruscy Jarosław i Mścisław spustoszyli ponownie ten teren biorąc do niewoli wielu Polaków. Zostali oni osiedleni na Rusi dając początek pierwszym w naszej historii masowym wysiedleniom. Od początku stałego osadnictwa w Biłgoraju i najbliższej okolicy osiedlała się ludność zarówno polska jak i ruska. Ze względu na dominujący typ osadnictwa rzeki Biała Łada i Czarna Łada nosiły odpowiednio nazwy Polska Łada i Ruska Łada. Na Ziemi Biłgorajskiej spotyka się też ślady najstarszego osadnictwa, jakim było osadnictwo wołoskie. Wołosi w XV i XVI wieku okresowo nawiedzali lesiste tereny Puszczy Solskiej w związku z zimowym leśnym wypasem owiec. Wpływ kultury wołoskiej są widoczne w poszczególnych elementach stroju biłgorajskiego, jak budy chodaki, drewniana obręcz zwana chamełką, czy też często spotykane nazwisko Wołoszyn. W sąsiadującej z miastem miejscowości Soli mamy do czynienia z osadnictwem holenderskim o czym świadczyła pierwotna nazwa miejscowości Olendarów. W przypadku miasta Biłgoraja mamy do czynienia z osadnictwem tatarskim. Osadnictwo to miało charakter jeniecki po zwycięskich wojnach jakie prowadził z Tatarami król Jan III Sobieski. Domy tatarskie w Biłgoraju były ustawione szczytem do ulicy. Nie miały okien w ścianie frontowej lecz tylko drzwi wejściowe z półkolistym nadprożem. Ostatni dom tatarski został rozebrany w Biłgoraju w 1969 roku. W podbiłgorajskiej wsi a obecnej dzielnicy miasta osiedliła się grupa drobnej ruskiej szlachty zwanej Bojarami. Już pod koniec XVI wieku zaczęli w Biłgoraju osiedlać się Żydzi, którzy oddawali się głównie zajęciom miejskim a szczególnie handlowi. Zbigniew Gorajski syn założyciela miasta nadał w przywileju pełne swobody dla osiedlania się Żydów. Najpopularniejsze zawody wśród społeczności żydowskiej to oprócz handlu, krawiectwo, sitarstwo, szewstwo. Żydzi posiadali w Biłgoraju synagogę, 3 kirkuty, dom modlitwy, szkołę, łaźnie. Wśród biłgorajskich rabinów duży autorytet posiadał Jakub Mordechaj Zylberman, który przez 30 lat pełnił funkcję rabina. Był on dziadkiem Isaaca Bashevisa Singera (1904 - 1991) laureata literackiej nagrody Nobla w 1978 roku. Bogaty dorobek literacki ma urodzony w Biłgoraju starszy brat Isaaca, Israel Jehoszua Singer (1893 - 1944), który pisał w języku jidysz.
Ludność pochodzenia ruskiego w zdecydowanej większości była wyznawcą religii greckokatolickiej. Posiadała swoją cerkiew św. Jura. Po 1875 roku urzędnicy carscy zaczęli siłą nawracać grekokatolików na prawosławie. Wyznawcy prawosławia w Biłgoraju rekrutowali się głównie spośród rosyjskich urzędników i wojskowych.
Założyciel miasta Adam Gorajski był wyznawcą kalwinizmu, stąd pierwszą świątynią w Biłgoraju był zbór kalwiński.
"Przewodnik krajoznawczy po Biłgoraju" Adam Czacharowski, Marian Kurzyna
